Του Ειδικού συνεργάτηΕν μέσω της πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, που έχει πλήξει τη χώρα την τελευταία πενταετία, ο κλάδος του τουρισμού δεν έχει πάψει να στηρίζει την εθνική οικονομία και την απασχόληση, συνεχίζοντας να αποτελεί βασικό πυλώνα της ελληνικής οικονομίας.
Πράγματι, ο τουρισμός με τα πολλαπλασιαστικά του οφέλη συνέβαλε το 2014 στη δημιουργία τουλάχιστον 16% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ εκτιμάται ότι 1 στους 5 κατοίκους απασχολείται με άμεσο ή έμμεσο τρόπο στον τουρισμό. Παραμένει δε ένας κλάδος με μεγάλη διάχυση ωφελειών στην οικονομία. Ενδεικτικά σε 3 περιφέρειες (Κρήτη, Νότιο Αιγαίο, Ιόνιο), ο τουρισμός συνεισφέρει άμεσα τουλάχιστον στο 50% του ΑΕΠ τους. Το 2014 ήταν εντυπωσιακή χρονιά για τον ελληνικό τουρισμό αφού σημειώθηκε άνοδος 23% στις αφίξεις (24 εκατ.) και 10% στις εισπράξεις (13 δισ. ευρώ).
Ελλάδα, δημοφιλής τουριστικός προορισμόςΤα μέτρα ελέγχου ρευστότητας (capital controls), στα οποία κατέφυγε η κυβέρνηση μετά την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων με τους θεσμούς και την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, δικαίως δημιούργησαν μεγάλη ανησυχία στην τουριστική αγορά σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή, στην έναρξη της θερινής περιόδου. Από την αρχή τέθηκε σε επιφυλακή ο μηχανισμός της Πολιτείας, διαδίδοντας με κάθε τρόπο ότι οι τουρίστες μπορούν να κάνουν ελεύθερα αναλήψεις από ATM και χρήση καρτών και ότι υπάρχει πλήρης επάρκεια αγαθών και καυσίμων. Η κινητοποίηση αυτή, με δελτία τύπου σε όλες τις γλώσσες και προσωπικές ενημερώσεις παραγόντων της αγοράς, ήταν κατά τα φαινόμενα ταχύτατη, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να μην καταγράφονται σημαντικές ακυρώσεις και οι αγορές να παραμένουν πλήρως καθησυχαστικές και υποστηρικτικές προς τη χώρα μας. Χαρακτηριστικά οι μεγάλοι ευρωπαϊκοί Tour Operators που διακινούν τουρίστες προς τη χώρα μας, δεν αναφέρουν σχεδόν καθόλου ακυρώσεις, διατυπώνουν την άποψη ότι «οι φορείς και οι επαγγελματίες του τουρισμού ήταν καλά προετοιμασμένοι να αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα και οι κρατήσεις αναμένονται αυξητικές σε σχέση με πέρυσι», επιβεβαιώνοντας το γεγονός ότι «η Ελλάδα παραμένει ένας δημοφιλέστατος τουριστικός προορισμός».
Στο ίδιο κλίμα είναι επίσης οι δηλώσεις από μεγάλα ΜΜΕ του εξωτερικού όπως ενδεικτικά της Guardian (Want to help Greece? Go there on holiday/ Θέλετε να βοηθήσετε την Ελλάδα; Πηγαίνετε εκεί για διακοπές), CNN (It’s time to enjoy Greece/ Ήρθε η ώρα να απολαύσουμε την Ελλάδα) και της αυστριακής Der Standard (Οι τουρίστες ψηφίζουν Ελλάδα παρά την κρίση). Όλα τα παραπάνω αποδεικνύουν ότι η χώρα μας χαρακτηρίζεται απόλυτα σταθερή, ως προορισμός, γεγονός που αποδεικνύει, ότι το brand «Ελλάδα» είναι και παραμένει πολύ ισχυρό.
Παγωμένος ο εσωτερικός τουρισμόςΜεγάλο, ωστόσο, ερωτηματικό παραμένει η κατάσταση στον εσωτερικό τουρισμό, όπου τόσο το κλίμα ανησυχίας αλλά και η έλλειψη ρευστότητας έχουν προκαλέσει το «πάγωμα» νέων κρατήσεων και τη μετάθεση των καλοκαιρινών διακοπών κατά μερικές εβδομάδες. Σημειωτέον ότι ο εσωτερικός τουρισμός αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% των συνολικών τουριστικών εσόδων.
Παρά τη συγκρατημένη αισιοδοξία, ήταν σύσσωμη η κινητοποίηση όλων των θεσμικών φορέων της χώρας; Δυστυχώς όχι όλων.
Αλλά εδώ πρέπει να γυρίσουμε λίγο πίσω στο χρόνο και να γίνει μια αναφορά στο θέμα του ΦΠΑ στον τουρισμό, δηλαδή του ΦΠΑ της διαμονής. Στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων, και σε συνέχεια έντονων διαβουλεύσεων τελευταίο 5μηνο, οι θεσμοί στην πρόταση που κατέθεσαν προς την ελληνική πλευρά στις 25.6.2015 πρότειναν την αύξηση του ΦΠΑ διαμονής στο 23% από 6,5% που είναι σήμερα στη δεύτερη εκδοχή των προτάσεων των θεσμών, η οποία παρουσιάστηκε μερικές μέρες μετά την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, ο ΦΠΑ για τον τουρισμό οριζόταν στο 13%. Η ελληνική πλευρά διαφώνησε και με τις δύο περιπτώσεις, καθώς η αύξηση αυτή θα δημιουργούσε σοβαρές στρεβλώσεις στο τουριστικό προϊόν της Ελλάδας, θέτοντάς την ουσιαστικά στο περιθώριο του διεθνούς ανταγωνισμού, αφού ο αντίστοιχος φόρος στις ανταγωνίστριες χώρες κυμαίνεται από 6 έως 10%. Θα έπληττε κύρια τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου και θα προκαλούσε απώλεια θέσεων εργασίας.
Όλο αυτό το διάστημα, όλοι οι τουριστικοί φορείς της χώρας, προέβησαν συντονισμένα σε ένα καταιγισμό ανακοινώσεων και δηλώσεων προτάσσοντας το θέμα του ΦΠΑ στον τουρισμό, ως sine qua non για την επιβίωσή τους. Αργότερα όμως, με την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, άλλαξαν ρότα. Οι ίδιοι φορείς, με αιχμή του δόρατος τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ), ξεσπάθωσαν υπέρ του «ναι», νομιμοποιώντας ουσιαστικά τη σαφέστατα εκφρασμένη επιθυμία των θεσμών για αύξηση του ΦΠΑ στον τουρισμό. Ειδικά ο ΣΕΤΕ συμμετείχε στην οργανωτική επιτροπή του «ναι», αλλά είχε και εκτενέστατη παρουσία σε όλο το «όργιο» υπερβολής και παραπληροφόρησης που ζήσαμε την εβδομάδα προ του δημοψηφίσματος σε όλα τα συστημικά ΜΜΕ. Αυτή ακριβώς η επιλογή του ΣΕΤΕ, (για τον οποίο πολλά έχουν γραφτεί για το ρόλο του ως κοινωνικός εταίρος, για την επί μακρόν προσπάθεια οικειοποίησης του έργου του κράτους, κ.α.), το γεγονός δηλαδή ότι ουσιαστικά «πυροβολεί τα πόδια του», πρέπει να προβληματίσει.
Περιθώριο να ανατραπείΕίναι πράγματι πρόωρη κάθε πρόβλεψη για την πορεία του ελληνικού τουρισμού το 2015. Η περιορισμένη ανάσχεση των κρατήσεων αφορά στις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής, υπάρχει οπότε μεγάλο περιθώριο να ανατραπεί. Είναι ενδεικτικό εξάλλου ότι ήδη οι αφίξεις της περιόδου Ιανουαρίου – Μαΐου 2015 αυξήθηκαν κατά 10% σε σχέση με το 2014.
Σε κάθε περίπτωση, απαιτείται συντονισμός, προετοιμασία και διαχείριση κρίσεως. Το πρόσημο των μέχρι τώρα κινήσεων ήταν μεν θετικό, αλλά είναι σαφές ότι στο ευμετάβλητο πολιτικό οικονομικό σκηνικό που διανύουμε είναι εξαιρετικής σημασίας, έστω και αυτή τη στιγμή, να πραγματοποιηθεί ενδελεχής μελέτη και επεξεργασία όλων των πιθανών σεναρίων, ώστε ο τουρισμός , ο βασικός πυλώνας της οικονομίας που ταυτόχρονα αποτελεί ένα άκρως ευάλωτο προϊόν, να κλονιστεί το λιγότερο δυνατό.